75 Jaar geleden, op 9 april 1945 werd de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer op bevel van Hitler opgehangen. Hij was een van de christenen die stelling namen tegen Hitler en de nazi’s. In gevangenschap hield hij een dagboek bij, schreef er overwegingen en maakte gedichten. Hij was een van de grote theologen uit de vorige eeuw. Zijn grondregel is paradoxaal: leven met God alsof God niet bestaat.

In zijn cel schreef hij onder andere Gedachten bij de doop van Dietrich Bethge (1944):

“Jij wordt vandaag gedoopt tot christen. Al de grote en oude woorden van de christelijke verkondiging worden over je uitgesproken en de doopopdracht van Jezus Christus wordt aan je voltrokken zonder dat je er iets van begrijpt. Maar ook wij zelf moeten ons weer bezinnen op de basis van onze kennis. Wat betekenen: verzoening en verlossing, wedergeboorte en heilige Geest liefde voor de vijand, kruis en opstanding, leven in Christus, en navolging van Christus?

Deze begrippen liggen zover van ons af dat we er bijna niet meer over durven spreken. In de overgeleverde woorden en handelingen vermoeden wij iets volkomen nieuws, iets revolutionair; maar we kunnen het nog niet bevatten of onder woorden brengen. Dat is onze eigen schuld. Onze kerk, die deze jaren alleen gevochten heeft voor zelfbehoud alsof ze een doel was op zich, is niet in staat het verzoenende en verlossende woord te brengen aan de wereld en de mensen. Daarom moesten de oude woorden wel hun kracht verliezen en verstommen.

Ons christen zijn zal in deze tijd bestaan uit slechts twee elementen: bidden en onder de mensen het goede doen. Elk denken en praten en organiseren van christenen moet herboren worden uit dat bidden en dat doen. Tegen de tijd dat jij volwassen bent, zal de gedaante van de kerk sterk veranderd zijn. De kerk is nog in de smeltkroes. Iedere poging om haar voortijdig weer een machtige organisatie te geven, zal een vertraging betekenen in haar verandering en zuivering.

Het is niet aan ons de dag te voorspellen – maar die dag zal komen – dat er weer mensen geroepen worden om zo Gods Woord te spreken dat de wereld er onder verandert en zich vernieuwt. Het zal een nieuwe taal zijn, volkomen a-religieus misschien, maar bevrijdend en verlossend als de taal van Jezus; de mensen zullen ontsteld zijn maar zich gewonnen geven aan haar kracht; een taal van nieuwe rechtvaardigheid en waarheid, een taal die de vrede verkondigt tussen God en de mensen en de nabijheid van zijn Rijk. ‘Zij zullen zich verbazen en verwonderen over al het goede en het heil, dat lk aan haar doe’ (Jes 33, 91).

Tot die tijd zal de taak der christenen verborgen zijn en stil, maar er zullen mensen zijn die bidden en het goede doen en wachten op Gods uur. Ik hoop dat jij een van hen zult zijn en dat eens van jou gezegd zal worden: ‘Maar het pad der rechtvaardigen is als het glanzende morgenlicht, dat steeds helderder straalt tot de volgende dag’ (Spr. 4, 18).

Uit: Renate Bethge, Dietrich Bonhoeffer. Zijn leven in beeld, Peter Pauper Press, 2005, p. 140.

Zijsporen

Ook in New York werden er met Pasen vanwege Corona geen druk bezochte kerkdiensten gehouden. Gelukkig biedt internet uitkomst. Vanuit zijn huiskamer hield bisschop Andrew Dietsche een indringende preek. Via livestream vanuit de kathedrale kerk van Saint John the Divine hebben we die gevolgd.

Andrew Dietsche verwees naar Dietrich Bonhoeffer die vlak voor de Tweede Wereldoorlog uitgeweken was naar New York om daar te gaan werken. In New York beseft hij dat hij een verkeerde keuze heeft gemaakt. Hij voelt het als zijn plicht om bij zijn landgenoten te blijven en zich in te zetten tegen het nazisme. Christendom betekent voor hem allereerst ‘kiezen voor wat goed is’. Hij gaat met een laatste boot terug naar Duitsland en sluit zich daar aan bij het verzet.

Bisschop Dietsche herdacht Bonhoeffer door de verbinding te leggen met al het verplegend personeel en doctoren die in New York zich blijven inzetten ten dienste van Corona patiënten. Ook al hebben zij thuis een partner of kinderen, zij gaan telkens weer naar hun patiënten. Zij nemen het risico om zelf besmet te raken, omdat zij de zieken niet in de steek willen laten. Zij blijven net als Bonhoeffer niet aan de kant staan. Zij doen goed. Dat is opstaan en verrijzen: je niet neerleggen bij de angst voor de dood. Niet verdrinken in de angst en zorgen die corona kan oproepen. Daar gaat Pasen over. Een sterke preek!