Wie zeggen de mensen dat ik ben, vraagt Jezus aan zijn leerlingen. Een profeet, de Messias, God ? Er zijn maar een handvol plaatsen in het evangelie waar Jezus zichzelf voorstelt. Zelfs als hij ondervraagd wordt door de machtigste man van het land, houdt hij zich op de vlakte. “Bent u de koning van de joden?” vraagt Pilatus. Het antwoord van Jezus is: “Dat zegt ú!”  Wanneer Jezus toch iets meer over zichzelf vertelt, vraagt hij meteen aan zijn volgelingen om dat niet verder te vertellen. Wie Jezus is zal geheim blijven. Geldt dat niet voor iedere mens? Wie je bent blijft voor een deel geheim. Een mens valt niet te doorgronden, ook voor jezelf niet.

Dat maakt het moeilijk, want wij willen graag precies weten met wie we te maken hebben. Een van de weinige keren dat Jezus uitlegt wie hij is, zegt hij raadselachtig: “Ik ben de deur: als iemand door mij binnengaat zal hij gered worden. Hij zal in- en uitgaan en weide vinden.” (Johannes 10,9). Wat een scherpe omschrijving! Hoe vaak hebben mensen mij als pastor niet gevraagd of Jezus echt God was? Nee zeg ik dan choquerend, kijk hoe Jezus zichzelf noemt: Jezus is de deur. En hij heeft dan de deur van een schapenhof of schaapskooi voor ogen.

Deze kennismaking met Jezus brengt mij bij een kunstwerk van Marina Abramović en Ulay uit 1977. Zij zijn performance kunstenaars en gebruiken vooral het eigen lichaam als kunstvorm. In de deuropening van de Galleria Communale d’Arte Moderna in Bologna gaan beiden naakt tegenover elkaar staan. Hun naakte lichamen vormen de doorgang en er blijft een smalle ruimte over. De toeschouwers die de Galleria willen ingaan, zijn genoodzaakt zich tussen beide kunstenaars door te wurmen.

Deze levende deur wordt een onverwachte confrontatie. Binnengaan roept namelijk meteen vragen bij de bezoeker op. Wil hij  echt wel naar binnen? Wie van de twee personen durft hij aan te kijken of de rug toe te keren? Blijft hij kijken of zal hij zijn blik afwenden bij zoveel intimiteit? Vlug erlangs of heel voorzichtig? Iedere bezoeker zal anders reageren. Maar de keuze moet gemaakt worden in een fractie van een seconde. Na negentig minuten en meer dan driehonderd bezoekers maakt de politie een einde aan deze controversiële performance. Op diverse andere plaatsen hebben Marina Abramović en Ulay deze performance uitgevoerd (MoMA New York).

Dit kunstwerk heet Imponderabilia. De doorgang is door de inzet van hun beide lichamen veel meer geworden dan een simpele deur. De levende deur ontregelt en raakt (letterlijk) aan. Met wat voor impact! Het lichaam speelt hierbij een belangrijke rol. De twee lichamen stellen de bezoeker voor de keuze. En het lichaam van wie binnengaat heeft al een keuze gemaakt voor het zelfs tot hem doordringt. Op de muur in de hal kunnen de bezoekers lezen: ‘Imponderable. Such imponderable human factors as one’s aesthetic sensitivity / the overriding importance of imponderables in determining human conduct.’

De deur van Jezus gaat mij nu nog meer intrigeren. De deur zal zeker niet op slot zitten, want “als iemand door mij binnengaat, zal hij in- en uitgaan en weide vinden.” (Joh 10) Jezus geeft alle ruimte om toegang te krijgen tot de weide. Dat roept het gelukkige gevoel op uit boer zoekt vrouw: van de koeien die in de lente al huppelend en dansend de wei instormen.

Mijn vermoeden is dat Jezus hier geen gezellig en vrijblijvend inkijkje in de hemel wil geven. Het lijkt op hetgeen Marina Abramović en Ulay voor de ingang van het museum doen. Jezus nodigt uit een indringende keuze te maken om Gods liefde in- en uit te gaan. Met mijn eigen woorden: om Gods liefde in mijn lichaam geboren te doen worden.

Allereerst gaat het om een keuze die zich niet enkel in het hoofd afspeelt. Wie zal niet beamen dat Jezus best goede ideeën heeft en morele waarden biedt? Maar het gaat om veel meer: een openhartigheid die in alle cellen van het lichaam gedragen wordt. Het is een weg die de ziel raakt. Het vraagt een openheid om te ervaren dat het geheim van God aanwezig is in je leven, in je hart, in je lichaam.

Dat betekent eveneens dat Jezus niet het centrum van het christelijk geloof is. Misschien klinkt dat vreemd in een tijd waarin de kerk de persoon van Jezus zo centraal stelt. Jezus blijft de deur naar Gods liefde; niet meer en niet minder. Hij helpt opdat iedere vrouw of man toegang krijgt om God zelf te kunnen ervaren.

De weide is niet vrijblijvend. Doordrongen worden van Gods liefde nodigt opnieuw uit: om goed te leven. Ook Jezus geeft sterke voorbeelden van hoe je dat kunt doen. Zijn deur staat meestal open. Natuurlijk zijn er tegenwoordig bijna geen schaapskooien meer. De huidige samenleving is anders ingericht. Sommige kerken, zoals de Sint Pieter in Rome, hebben zelfs heilige deuren. Jammer dat die deuren alleen in een heilig jaar opengaan (eens in de 25 jaar). Hoe Jezus heeft geleefd, zal zeker vertaald moeten worden naar onze situatie. Onze huizen hebben nog steeds deuren.

Bronnen

Marina Abramović, Walk through walls. Een memoir. Singel uitgeverijen, Amsterdam, 2016. Een openhartige autobiografie van deze performance kunstenares – Ik vond het een erg boeiend boek.

Louisiana Museum of Modern Art (Denemarken) heeft over deze performance een video gemaakt. Vanuit een kort interview met beide kunstenaars: A living Door of the Museum.