Anderhalf jaar geleden (!) ging ik met pensioen. Voor mijn afscheid mocht ik een extra editie van het parochieblad maken, een glossy over Maria Magdalena. Ik schreef daarin over dit beeld dat zoveel indruk op mij heeft gemaakt. Maar ik vergat het belangrijkste!

De Amerikaanse kunstenares Kiki Smith maakte dit beeld voor een park in Dusseldorf. Zij liet het neerzetten tegenover een Mariabeeld dat daar in het park op een hoge pilaar stond. Kiki Smith legt uit: “Ik maakte de Maria Magdalena die opkijkt naar Maria, in een vorm die typerend is voor hoe men in het Noorden traditioneel naar haar kijkt, het lichaam netjes verborgen in lange haren. Zo ziet eruit als de kluizenares die de wildernis intrekt. Ik gaf haar een gebroken ketting aan haar enkel. Ik zag haar als een gevangen circus beer, opkijkend tegen Maria, zich bewust dat het christelijk geloof nooit de scheiding van het spirituele met het lichamelijke wil verzoenen.”

Dat raakt mij in het beeld van Kiki Smith: de heilige Maria Magdalena is als een geketende beer. Of zij nu wel of niet is losgebroken, dat mag de kijker zelf uitmaken. Maar haar berinnenkracht blijft buiten iedere twijfel. Deze aanvulling op de glossy van mijn pensioen is niet te missen correctie. Wie weet is het ook een mooie metafoor voor de derde leeftijd of coronatijd? Minder mobiel maar wel met kracht.

In de glossy ga ik verder: “Kiki Smith beeldt Maria Magdalena af, zoals dat in de Middeleeuwen en Renaissance gebruikelijk is. Een mooie vrouw met lange haren en haar lichamelijkheid straalt. Alleen wordt zij vastgeklemd met een voetboei. Blijkbaar is Maria Magdalena geboeid, vastgezet in de vooroordelen en valse beeldvorming die rondom haar zijn gemaakt in de eeuwenlange geschiedenis van de westerse cultuur.

Kiki Smith zelf zegt over de betekenis van haar werk: “Van ons vrouwen is ons lichaam afgenomen. Mijn werk gaat over hoe wij vrouwen proberen om onze eigen ruimte terug te eisen en weer ons eigen voertuig van ons leven in bezit nemen. Ons eigen lichaam gebruiken om te kijken naar hoe wij hier zijn.” Het indringende beeld wil laten zien hoe eeuwenlang in de Westerse kerktraditie de betekenis en de getuigenis van Maria Magdalena verdrongen is.”

Bronnen

Het museum Monnaie de Paris heeft vorig jaar een expositie gehouden met een uitgebreid overzicht van haar werken. De catalogus van de werken is verschenen in een fraai uitgevoerd boekwerk; Kiki Smith, Monnaie de Paris, Silvana Editoriale 2019.

De eerste foto van het beeld Mary Magdalene © Kiki Smith.

De tweede foto is genomen in het National Museum of Women in the Arts, Washington © Adrie Lint.

De gehele extra editie van het parochieblad over Maria Magdalena is nog steeds te downloaden bij de parochie Maria Magdalena.