Meditatie no 7

Wanneer een geliefde, een dierbare sterft,
voelt wie blijft vaak een intense stilte.
In de katholieke kerk werd vroeger
op de vooravond van de uitvaart
een avondwake gehouden,
niet in de kerk, maar bij de overledene thuis.
Bij het bed van een gestorven mens
kon je samen stil zijn en bidden,
op de vooravond van de uitvaart.
Een heel intense, tedere en liefdevolle stilte
wordt dan ervaren.
Maar het leven kent nog een diepere stilte,
waaraan ik met stille zaterdag denk.

Na de drukte en bedrijvigheid van een afscheid,
wordt het echt stil in huis.
De stilte van het gemis.
Ook zo’n stilte bedoel ik niet.

Rouwen betekent dat je (ik) soms onverwachts overvallen kunt worden
door een geluidje van een deur die dichtslaat,
of een trede van de trap kraakt,
dan is het net of de gestorvene weer in de buurt is,
maar het blijft stilletjes.
Die stilte bedoel ik niet.

Ze zingen over The sound of silence
en zeker is er een stilte die je kunt horen in de wind.
Ook die stilte bedoel ik niet.

Verstandige raad om regelmatig alle prikkels en geluiden uit je omgeving uit te zetten,
het hoofd goed leeg te maken, want dan kan weer iets nieuws opkomen.
Goed om het stil in je zelf te maken, dan leef je met meer aandacht.
Zo’n geluidloze stilte bedoel ik evenmin.

Een diepe stilte,
is de stilte pur sang,
Die geen enkele bedoeling heeft of gemis.
Het is een stilte van niets.
Een beseffen dat niets anders ertoe doet
dan er te zijn, te leven.

Zo’n stilte overvalt
en is mij meerdere keren overkomen in mijn leven.
Zo ook in het voorbije jaar van rouwen.
Een eindeloze stilte dat leven, mensen, natuur en kunst,
alles waar ik om geef, ook verder gaan als ik er niet meer ben.
Dat ik over 100 jaar zelfs geen herinnering meer zal zijn.
Versta me goed, het is geen negatief gevoel of pessimisme,
het is gewoon stil.

De diepe stilte raakt aan mijn gevoelen wanneer ik in gebed ben.
Jaren geleden alweer, in de slaapkamer van mijn ouders,
hing een afbeelding van een boerin en boer die het Angelus bidden.
Niet precies kunst voor een slaapkamer, vond ik.
Het is een schilderij van Jean-Francois Millet van het Franse boerenland.

De onbekende boer en boerin bidden vol devotie het Angelus.
Van oudsher werd dit in de katholieke traditie drie keer per dag gebeden.
Indertijd maar drie keer, geen vijf keer zoals moslims doen.
’s Morgens om zes uur, twaalf uur op de middag en zes uur in de avond.
De gelovigen stopten dan met hun werkzaamheden.
Kerken hadden een apart ‘Angelusklokje’ om de gelovigen tot het gebed te roepen.
De tijden zijn veranderd, maar veel kerken luiden om twaalf uur nog steeds.

Het schilderij van het Angelusgebed ademt een serene stilte uit.
De mensen zijn in gebed, evenals het land en de lucht,
zelfs de hark en het mandje
De zachte kleuren verstillen de natuur en de mensen
en de mand met het middagmaal wacht.
Het mag dan een romantisch beeld geven
maar als kind werd ik erdoor aangetrokken.
Het was een afbeelding van diepe stilte, voor mij.

In de stilte weet ik:
het is niets wat ik ben en het is goed.
Niet in de betekenis van mooi of prachtig, maar van ruw bestaan.
Het kan niet opgeroepen worden,
het overkomt.

De diepe stilte heeft geen taal.
Zeker niet op deze stomme, stille zaterdag.
Stom omdat er geen antwoord komt, of conclusie.
En het heeft een einde van niks.
En toch, en toch zijn er gebeden die er aan raken.
Voor mij, bij Willem Vermandere…

 

 

Bronnen

De bovenste foto (Untitled) is van de Tsjechische fotograaf Ladislav Rozman uit de dertiger jaren. Deze komt uit het boek Kosice, Vydavatel stvo Osveta 1979.

Jean-Francois Millet (1814-1875) was een Franse schilder en hoorde tot de school van Barbizon. Zijn werk heeft grote schilders beïnvloed (o.a. Vincent van Gogh). Zelf van boerenafkomst is hij bekend geworden door zijn boerentaferelen. Het schilderij van Het Angelus bevindt zich in het Musée d’Orcay in Parijs, met op hun site een toelichting op dit werk.

Kyrie eleison is geschreven en gecomponeerd door Willem Vermandere. Het staat op de elpee In de Donkerste Dagen (1997). Kijk ook eens op zijn website.